معطلی دوباره در دوغارون

مشکلات زیرساختی در مرز افغانستان هم همچنان به قوت خود باقی است و با بارندگی‌های اخیر به دلیل نامناسب شدن جاده، ترددها به‌کندی صورت می‌گیرد. از طرفی، در این‌سوی مرز و در ایران، سرازیر شدن کامیون‌های سوختی به سمت دوغارون به دلیل مشکلات به وجود آمده در مرز ماهیرود افغانستان و حادثه آتش سوزی چند هفته پیش یکی از کامیون‌‌های حامل سوخت، باعث افزایش و معطلی ناوگان سوختی شده است. بیشترین زمان توقف کامیون‌ها هم مربوط به محموله‌های سوخت است.

به گفته مرتضی مجردی، سرپرست اداره ترانزیت راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی، چند هفته قبل یک کامیون افغانستانی در پایانه مرزی دوغارون حین انتقال و قاچاق سوخت از کامیون ایرانی دچار آتش‌سوزی شد که طی آن چهار کامیون در آتش سوختند و برای جلوگیری از این تخلف محدودیت زمانی برای خروج ناوگان سوخت از این گذرگاه اعمال شد.

مجردی می‌گوید: پیش از این خروج تانکرهای سوخت از مرز دوغارون به افغانستان از صبح تا ساعت ۱۷ انجام می‌شد؛ اما در حال حاضر این تانکرها فقط تا ساعت ۱۲ مجاز به خروج از دوغارون هستند. به همین دلیل در حال حاضر حدود ۴۰۰ تانکر افغانستانی برای خروج از دوغارون پشت مرز مانده و در منطقه ویژه اقتصادی شاهد ازدحام تانکرهای حامل سوخت هستیم.

افزایش کرایه کامیون‌های افغان

به گزارش ترابرد، به گفته یکی از رانندگان، یکی از دلایل معطلی‌ها در دوغارون، افغانستان کامیون‌های خالی را برای بارگیری به‌کندی ارسال می‌کند و این موضوع موجب افزایش حجم کالا در مرز شده است. علاوه بر حجم عظیم تانکر سوخت متوقف‌شده در پارکینگ «شهید فخری‌زاده»، مابقی کالاها ازجمله میوه و تره‌بار نیز حجم زیادی است که رانندگان کامیون منتظر ترانشیپ این بارها به کامیون‌های افغان هستند و به دلیل کمبود کامیون، نرخ کرایه‌ها رو به افزایش است.

شاهدان در مرز می‌گویند در حال حاضر حجم بار در مرز دوغارون زیاد است و شرایط به‌گونه‌ای است که برخی کامیون‌های ایرانی 10 روز است که متوقف هستند.

به دلیل اینکه اغلب کامیون‌های ایرانی به داخل خاک افغانستان نمی‌روند، معطلی برای کامیون‌های افغانستانی و ترانشیپ کالا همواره وجود دارد اما در مقطع کنونی این معطلی بیشتر شده است؛ کامیون‌های حاوی محصولات میوه و تره‌بار از سمت آذربایجان، ارومیه و تبریز در بازارچه منطقه ویژه دوغارون منتظرند و کامیون‌های حاوی سوخت هم در تخلیه و بارگیری دچار مشکل هستند. هرچند در این میان، برخی کامیون‌های ایرانی به‌طور مستقیم به خاک افغانستان ورود می‌کنند که تعداد آن‌ها زیاد نیست.

به گفته رانندگان ایرانی، هزینه انتقال سوخت توسط کامیون‌های افغان در حالت عادی به‌طور متوسط از مرز تا مقصد (از دوغارون تا هرات) به ازای هر تن 15 الی 20 دلار است.  البته کرایه‌ها در بازه زمانی مختلف متفاوت است، چنان‌که حجم کالا در 20 روز پایانی سال  زیاد است و هم‌زمان با افزایش تقاضا، تعرفه کرایه‌ها نیز افزایش می‌یابد.

معطلی بیش از 400 کامیون حامل سوخت در دوغارون

حسین آخوندزاده، مدیر اجرایی منطقه ویژه دوغارون درباره تعداد کامیون‌های موجود در مرز می‌گوید: هم‌اکنون بیش از 400 دستگاه کامیون سوخت ایرانی برای مدت 4 الی 5 روز در منطقه ویژه دوغارون متوقف‌اند. افزون بر این، 303 کامیون افغانستانی در مرز بارگیری کرده و آماده خروج هستند. 60 کامیون ایرانی نیز برای تخلیه متوقف‌شده‌اند تا کامیون‌های خالی افغانستانی برای بارگیری به مرز بیایند.

وی می‌افزاید: با توجه به کمبود کامیون افغانستانی، یکسری از کالاها را در انبار مخازن منطقه ویژه تخلیه کرده‌ایم و متأسفانه این کمبود کامیون و به دنبال آن، افزایش کرایه‌ها برای تجار هزینه‌بر است.

آخوندزاده بابیان اینکه ما ظرفیت تخلیه و ترانشیپ روزانه 150 کامیون را در مرز داریم اما به دلیل مسائل امنیتی و جلوگیری از حوادث مترقبه همانند بروز آتش‌سوزی در اسلام قلعه روزانه 50 کامیون سوخت ترانشیپ می‌شود، تصریح می‌کند: از طرفی، علاوه بر کمبود کامیون‌های افغان، با برخی مشکلات زیرساختی روبه‌رو هستیم. هم‌اکنون تنها یک دستگاه «ایکس‌ری» در مرز فعال است که این مساله سبب ایجاد صف کامیون‌ها می‌شود؛ البته ناگفته نماند که منطقه ویژه دوغارون دو دستگاه ‌ ساخته است که یکی از آن‌ها تکمیل‌شده و آماده بهره‌برداری است و فقط منتظر تأییدیه‌های آن از سوی سازمان انرژی اتمی هستیم. همچنین، کارشناسان سازمان انرژی اتمی و گمرک باید از ایکس ری دوم بازدید به عمل‌آورند تا در صورت تایید آنان، آن را آماده بهره‌برداری کنیم.

مدیر اجرایی منطقه ویژه دوغارون ادامه می‌دهد: در حال حاضر در فرمانداری و استانداری جلساتی برای چیدمان مطلوب دستگاه‌های «ایکس‌ری» برگزارشده است تا دستگاه‌ها از نقطه صفر مرزی به داخل کشور منتقل شود تا امور با سرعت بیشتری انجام گیرد. همچنین قرار است گیت‌های گذرنامه به‌عنوان گیت اصلی در جایگاه فعلی مستقر باشند و مابقی گیت‌ها به داخل منطقه ویژه و گمرک منتقل شوند تا آنجا خدمات ارائه کنند؛ چراکه در منطقه صفر مرزی همواره با ترافیک و کمبود کامیون خالی مواجه هستیم.

آخوندزاده با اشاره به‌کندی تردد کامیون‌های افغان به این‌سوی مرز و تأثیر آن بر افزایش کرایه‌های حمل کالا می‌گوید: این وضعیت تعرفه کرایه‌ها را برای تجار افزایش داده است به‌طوری‌که بعضا کرایه‌ها نسبت به 3 ماه قبل از هر تن حدود 17 دلار به 25 الی 32 دلار ( برای انتقال کالا از مرز دوغارون تا هرات) افزایش‌یافته است.

وی یکی از راهکارهای موجود برای حل بخشی از این مشکلات را بهبود وضعیت زیرساختی برای ورود از مرز اسلام قلعه به مرز دوغارون می‌داند.

گلایه از نبود مدیریت واحد مرزی

اما توقف کامیون‌ها در مرز دوغارون تنها به دلیل زیرساخت‌های نامناسب طرف افغانستان نیست؛ بلکه در طرف ایران نیز سال‌هاست که مشکلاتی حل‌نشده وجود دارد.

نحوه چیدمان، کمبود گیت‌ها، کمبود نیروهای مستقر و... در مرز ما ازجمله دلایلی است که چالش‌ها و توقف‌های طولانی‌مدت کامیون‌ها در مرز را به وجود آورده است.

خراسان رضوی دارای مرز رسمی و بین‌المللی است؛ لذا مسوولان باید تدابیر لازم را برای بهره‌برداری حداکثری از این شرایط داشته باشند. سال‌هاست که از لزوم ایجاد مدیریت واحد مرزی در دوغارون سخن به میان می‌آید؛ اما تاکنون اتفاقی قطعی در این زمینه رخ نداده است.

همه خطوط تردد کامیون‌ها در منطقه ویژه فعال نیست

یکی از رانندگان می‌گوید: هرچند که با توجه به فیزیک اسلام قلعه، شاهد تداخل مسافران، چرخ‌دستی‌ها، سواری‌ها و کامیون‌های تجاری در مرز هستیم؛ اما بیشتر توقف کامیون‌ها مربوط به سمت ایران است. با توجه به اینکه مرز ماهیرود نیز مسدود است و ترانشیپمنت نیز در آن نقطه متوقف است، تمامی کامیون‌های حاوی کالای سوخت به مرز دوغارون آمده و متوقف هستند. هرچند که ظرفیت برای ترانشیپ بالاست؛ اما برای ورود و خروج کامیون‌های خالی متأسفانه با مشکلاتی مواجه هستیم که گزارش‌های  آن به مسوولان منعکس‌شده است. فیزیک گمرک ایران باید نسبت به ورود و خروج کامیون‌ها تغییر کند؛ چراکه وضعیت فعلی پاسخگوی این حجم از کامیون‌ها در نقطه صفر مرزی نیست.

نماینده یک شرکت حمل‌ونقلی هم می‌گوید: در منطقه ویژه دوغارون 6 خط ورود و خروج لحاظ شده؛ اما در حال حاضر تنها از 2 خط آن استفاده می‌شود و برای مابقی آن هیچ برنامه‌ای پیش‌بینی نشده است. گیت‌های گذرنامه نیز باید افزایش پیدا کند و بازرسی‌ها تجمیع شود و از موازی کاری در این خصوص جلوگیری شود. درواقع نظارت پلیس اقتصادی، گمرک، مرزبانی و... باید تجمیع شود و به تفکیک صورت نگیرد؛ چراکه این فرآیند زمان‌بر است و باعث توقف طولانی‌مدت کامیون‌ها می‌شود.

20درصد افزایش ورود و خروج کالا از دوغارون؟

اما فرهاد کوهگرد، مدیر گمرک دوغارون درباره علت دپوی کالاها و توقف کامیون‌ها در مرز می‌گوید: در حال حاضر دپوی کالای چندانی نداریم و کالاهای زیادی در مرز متوقف نشده است.

وی در توضیح آمار ورود و خروج کامیون‌ها از مرز دوغارون به این نکته که «با بررسی‌هایی که انجام دادیم، به استناد آمار، نسبت به ماه قبل 20درصد افزایش ورود و خروج کالا داشته‌ایم» بسنده می‎کند.

کوهگرد البته بابیان اینکه حجم برخی کالاها در مرز دوغارون افزایش‌یافته، به تغییر مسیر کامیون‌های حامل سوخت به خاطر مسائل رخ‌داده در ماهیرود افغانستان، اشاره می‌کند.

مدیر گمرک دوغارون درباره علت کندی ترددها و ورود کامیون‌های افغانستانی به مرز ایران می‌گوید: افغانستان در فصل بارندگی است و فاقد زیرساخت‌های مناسب است؛ لذا به خاطر لغزندگی ناشی از بارندگی و نبود آسفالت مناسب، ترددها به سمت ایران به‌کندی صورت می‌گیرد.

وی بابیان اینکه یکی از مسائل کنونی، کمبود ماشین افغانستانی‌ها است، تصریح می‌کند: کامیون‌های خالی برای بارگیری متناسب با نیاز کشور ما ارسال نمی‌شود که این مساله از طریق ملاقات مرزی قابل‌حل است.

کوهگرد معتقد است وضعیت ورود و خروج کامیون‌ها از مرز دوغارون نسبت به گذشته بهبودیافته است؛ چراکه درگذشته بالغ‌بر دو هزار دستگاه کامیون در مرز متوقف می‌شد؛ اما هم‌اکنون از گمرک، بازارچه مرزی و منطقه ویژه دوغارون، ورود و خروج کامیون صورت می‌گیرد.

او می‌گوید: در این زمینه تمام نهادهای مرزی با یکدیگر همکاری می‌کنند تا خروج از مرز به‌طور مطلوب انجام گردد.

از کوهگرد درباره تدابیر مرزی برای جلوگیری از ازدحام کامیون‌ها در مرز و عدم توقف‌ها در آستانه نوروز می‌پرسیم. او اظهار می‌کند: برای روزهای پایانی سال، ساعت کار را افزایش دادیم و روز جمعه نیز فعالیت می‌کنیم؛ بدین ترتیب، امور مرزی از ساعت 7 الی 19 هرروز انجام می‌شود. فعالیت مرز اسلام قلعه نیز همین‌گونه است؛ با این تفاوت که در روزهای جمعه خروج کامیون از مرز افغانستان را می‌پذیرند؛ اما ورود کامیون از ایران به خاک خود را در آن روز نمی‌پذیرد.

مدیر گمرک دوغارون درباره تأثیر راه‌اندازی دستگاه ایکس ری دوم در مرز می‌گوید: در صورت راه‌اندازی ایکس ری دوم، تا زمانی که سرعت پذیرش کامیون از سوی افغانستان افزایش نیابد، تأثیر چندانی را شاهد نخواهیم بود. لذا بایستی همان‌طور که ما با دستگاه ایکس ری خروج را سرعت می‌بخشیم، طرف افغانستانی نیز میزان پذیرش کامیون را افزایش دهد.

لزوم تدبیراندیشی برای حل قطعی مشکل

به گفته شاهدان عینی در مرز دوغارون هم‌اکنون با افزایش عرضه کالاها در این مرز، تقاضا برای کامیون افزایش‌یافته؛ اما به دلیل مشکلات موجود در ورود کامیون‌های افغانستانی، کمبود کامیون در مرز مشهود است.

از طرفی، مسوولان گمرک عنوان می‌کنند که مشکلی از طرف ایران وجود ندارد و تعلل از طرف افغانستان است. حال نکته این است که اگر تعلل از طرف افغانستان است، مسوولان کشورمان بایستی با مذاکره و رایزنی  با مسوولان افغانستانی، مشکلات و مسائل موجود را از پیش بردارند. مسوولان کشورمان باید از طریق دیپلماسی برای حل مساله ورود کنند و درصورتی‌که مشکل از سمت ایران باشد نیز مسوولان دولتی باید برای حل آن ورود کنند. درواقع، بازرسان و ناظران با بررسی وضعیت موجود و عملکرد دستگاه‌ها در مرز، می‌توانند در راستای حل بخش زیادی از مشکلات گام بردارند.

روزهای پایانی سال نزدیک است و طبیعتا حجم بارهای سوختی و مواد غذایی صادراتی و ترانزیتی در روزهای آینده افزایش خواهد یافت و درصورتی‌که هر چه سریع‌تر تدابیر ویژه‌ای اندیشیده نشود، شاید بار دیگر به‌مانند سال‌های گذشته، شاهد توقف 10 روزه صدها دستگاه کامیون در مرز مهم دوغارون باشیم.