اهمیت حضور کیفی زائران

پس از رکود سنگین دو ساله به علت پاندمی کرونا در صنعت گردشگری کشور با واکسیناسیون عمومی، مراقبت‌ها و تدابیری که اندیشیده شده، امسال محدودیت‌های تردد حذف شده و طبیعی ا‌ست که شاهد رشد سفرها در سراسر کشور به ویژه به مشهد باشیم. حتی انتظار می‌رود این سفرها نه تنها نسبت به دو سال قبل بلکه نسبت به سال‌های پیش از همه‌گیری کرونا هم افزایش یابد.

آمار مختلفی از پیش‌بینی حضور زائران در مشهد در ایام تعطیلات نوروز از سوی مراجع مختلف ارائه شده است اما اینکه بتوان آمار دقیقی که مثلا 5 یا 10 میلیون نفر به مشهد سفر خواهند کرد، ارائه داد، امکان‌پذیر نیست و بیشتر در حد حدس و گمان است؛ زیرا به لحاظ علمی نمی‌توان به مسئله داده‌ها ورود پیدا کرد چون پایه داده‌ها موجود نیست و برداشت دقیقی از مراکز اجرایی و متولی گردشگری در دوره‌های مختلف به لحاظ علمی نداریم. لذا تمامی آماری که در خصوص آمار گردشگران و زائران که مثلا سالانه 30 میلیون زائر به مشهد سفر می‌کنند، ارائه می‌شود در واقع آمار دقیقی نبوده و نمی‌توان به آن استناد کرد اما می‌توان به عنوان یک گزارش آماری در نظر گرفت.

 معتقدم نکته‌ای که درباره حضور زائران و گردشگران در مشهد باید در نظر گرفت، حضور کیفی آنان است. اگر از منظر اقتصادی به آن نگاه کنیم، نکات مهم حضور زائران و گردشگران در مشهد، این است که اول میزان ماندگاری آنان و دوم اینکه هزینه‌کرد مفید آنان چقدر است؟

اقتصاد مشهد وابستگی زیادی به اقتصاد زیارت و گردشگری دارد و ماندگاری و هزینه‌کرد زائران در واقع می‌تواند چرخ‌های اقتصاد شهر را به گردش درآورد. لذا بحث حضور کیفی زائران بسیار مهم و کلیدی است.

اینکه ماندگاری در مشهد از گذشته به مدت 7- 8 روز بوده و امروز به 3-4 روز رسیده است و حتی در ایام پیک به علت نبود تخفیفاتی از سوی مراکز اقامتی و بیشتر بودن هزینه سفر، طبعا این ماندگاری کاهش یافته موضوع جداگانه‌ای است اما باید دید آیا این ماندگاری برای مشهد سودمند است یا خیر؟ که به نظرم کار زیادی را می‌طلبد.

وقتی زائران به جای 3 روز 5 روز در مشهد اقامت داشته باشند نه تنها بیشتر به حرم رضوی مشرف می‌شوند بلکه عایدی مشهد هم به لحاظ اقتصادی بیشتر می‌شود. زنجیره عرضه خدمات گردشگری هم انتفاع بیشتری خواهد داشت.

بنابراین پیشنهاد می‌شود درباره مدیریت زمان و ماندگاری بیشتر زائران اندیشیده شود و در واقع برنامه‌ریزی‌هایی دراین‌باره صورت گیرد که هم به حوزه زیارت مشهد و هم به حوزه صنعت و زنجیره خدمات گردشگری کمک کند.

اکنون با گذر نسبی از تبعات همه‌گیری کرونا این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان خسارات وارده این دو سال به بنگاه‌های اقتصادی و فعالان صنعت گردشگری که منجر به کاهش قابل توجه اشتغال شده را جبران کرد؟

باید یادآور شد که تنها مراکز اقامتی در این 2 سال متضرر نشدند بلکه زنجیره عرضه خدمات گردشگری شامل مراکز تفریحی، رستوران‌ها و مراکز خرید سوغات هم متضرر شدند در صنعت گردشگری اشتغال مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد و در این دوران تمام فعالان اقتصادی در این حوزه به نوعی متحمل خسارت شدند که شماری از این مراکز هنوز هم تعطیل هستند.

بنابراین نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه مدت و با رونق نسبی، این خسارات جبران شود اما نوروز امسال می‌تواند نقطه امید و آغاز حرکت رو به جلو در صنعت گردشگری و اقتصاد زیارت باشد و امیدواریم این رونق نسبی تداوم داشته باشد که البته به  وضعیت کرونا و نحوه مدیریت آن هم بستگی دارد.

با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، در حال حاضر صنعت گردشگری در جامعه، چیزی بین کالای ضروری و لوکس محسوب می‌شود.

اکنون اقشار کم درآمد و متوسط جامعه که در سال‌های گذشته به مشهد سفر می‌کردند ممکن است امسال هم به این شهر سفر کنند اما نحوه و کیفیت حضور آنان با گذشته تفاوت خواهد داشت و هزینه‌های اقامت خود را مدیریت خواهند کرد.

اکنون شرایط کلی که بر اقتصاد کشور حاکم است باعث شده تا در سبد هزینه‌های خانواده‌های کم درآمد، سفر حذف شود اما گردشگری مذهبی، جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردم ما در سراسر کشور دارد و سفر زیارتی به مشهد حتی با شرایط اقتصادی نامساعد، کمتر دچارنوسان می‌شود. همچنین خانواده‌هایی معتقدند که باید هر سال یا حداقل هر دوسال یک بار برای زیارت به مشهد سفر کنند؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود سفرها درقشر کم درآمد و متوسط جامعه هم با رعایت و مدیریت هزینه‌ها انجام شود.  

در خصوص میانگین اقامت در مشهد اگر روند دو دهه اخیر در نظر بگیریم این روند رو به کاهش بوده و دلایل مختلفی دارد بخشی مربوط به نوع خدماتی است که به  زائران و گردشگران ارائه می‌شوند به هرحال نسل‌های قدیم یک سری خواستگاه‌ها و نیازها داشتند ونسل امروز شاید نیازهای متفاوت داشته باشند که باید بیشتر در این حوزه کار شود و جایگاه گفتمان متفاوت‌تری دارد.

آمار دقیقی از هزینه‌کرد سفر 3-4 روزه یک خانواده به مشهد که شامل اقامت، ماندگاری و کیفیت باشد، در دست نیست. ارائه آمار دقیق نیازمند انجام طرح‌ها و پروژه‌های آمارگیری دقیق در فصول مختلف بوده که متاسفانه به صورت همگرا و یکپارچه در سازمان‌های متولی صورت نمی‌گیرد.