رونمایی از کلید‌ دار جدید اتاق مشهد

دنیای اقتصاد، زهره کهندل- پس از سه دوره ریاست غلامحسین شافعی بر اتاق بازرگانی خراسان رضوی، حالا و تا چند ساعت دیگر، فرد جدیدی بر کرسی ریاست این نهاد می نشیند. شافعی علاوه بر ریاست دوازده ساله بر اتاق خراسان رضوی، حدود هفت سال هم سکان مدیریت اتاق ایران را بر عهده داشت که به باور بسیاری، افتخار و فرصت مغتنمی برای خراسان رضوی بود. اما به عقیده برخی دیگر، به واسطه قبول این مسوولیت و به دلیل حجم بالای وظایف و مشغله ها در اتاق ایران، سکان هدایت اتاق مشهد هم به درستی هدایت نشده است.

اما این روزها نام چند نفر از فهرست منتخب 15 نفره ائتلاف تصمیم ساز برای تصاحب کرسی ریاست اتاق خراسان رضوی به گوش می رسد؛ به نظر می‌رسد آنچه برای فعالان اقتصادی بخش خصوصی اهمیت دارد، رسیدن هیئت نمایندگان به گزینه ای است که بیشترین مقبولیت را بین تشکل‌های مختلف داشته و بتواند بالاترین حد وفاق، مشارکت و یک‌صدایی را به وجود آورد.  

آن طور که از شواهد و قرائن پیداست، انتخاب محمدرضا توکلی‌زاده به عنوان رئیس بعدی اتاق مشهد دارای بیشترین احتمال است.  انتخابی که قرار است با اجماع اعضای هیات نمایندگان، عصر پنجشنبه بیست و یکم اردیبهشت ماه اعلام عمومی شود. توکلی‌زاده که مهندسی شیمی از آمریکا دارد، متولد 1327 است و از سال 1383 تاکنون مدیرعاملی شرکت سیمان زاوه تربت را به عهده دارد. او در دوره هشتم نایب رئیس اتاق خراسان رضوی بود.

اهتمام ائتلاف تصمیم ساز به خرد جمعی

عصر امروز انتخابات هیئت رئیسه اتاق مشهد توسط هیئت نمایندگان دوره دهم برگزار می شود و ترکیب هیئت رئیسه احتمالا تا پنجشنبه شب اعلام می‌شود. اما در شورای مرکزی ائتلاف پیروز برای رسیدن به بهترین گزینه و متقاعد کردن اعضا چه رایزنی هایی صورت گرفته است؟ محسن خندان دل، فعال اقتصادی و عضو شورای مرکزی ائتلاف اتاق تصمیم ساز که همه اعضای آن به هیئت نمایندگان دوره دهم راه پیدا کرده اند، درباره ویژگی های رئیس منتخب می گوید: اتاق باید رئیسی داشته باشد که وزنش را از اتاق نگیرد، بلکه به اتاق وزن بدهد. یعنی جایگاهش باعث ارتقای اتاق شود. باتجربه باشد، ساختار اتاق را بشناسد، تجربه گفتمان، هدایت و سازماندهی داشته باشد، حرفهای متفاوت را با تضارب آرا بشنود، با برنامه حرکت کند، ماموریت های ناتمام گروه های قبلی را ادامه دهد و اهداف جدیدی را بر پایه افکار جدید ساماندهی کند.

به باور خندان‌دل، یکی از اتفاقات نامبارک در مدیریت کشور این است که با تغییر مدیریت، کل ساختار تغییر می کند. در حالیکه اهداف ناتمام گذشته باید تمام شود و توضیح می دهد: رئیس اتاق باید اعتقاد واقعی، قلبی و اجرایی به خرد جمعی داشته باشد، زیرا خرد جمعی منجر به رشد می شود و باید از افراد و افکار مختلف، بازوهای اجرایی اتاق و کمیسیون ها به درستی استفاده کند.

خندان دل پیشنهاد می کند که رئیس منتخب اتاق بایستی گروهی را مامور ارزیابی و تحلیل رفتارهای دوره های قبل و دوره جاری کند، براساس آن به کمیسیون ها و افراد ماموریت داده و آنها را به سمت برنامه های دست یافتنی رهنمون کند.

عضو شورای مرکزی ائتلاف اتاق تصمیم ساز کارآمد با تاکید بر اهمیت جانشین پروری به عنوان یک باور قلبی در رئیس اتاق می گوید: رفتن به سمت جانشین پروری از طریق خردورزی یعنی ایجاد فرصت برای نسل بعدی تا گفتمان تعاملی را یاد بگیرد. رئیس اتاق در آرامش و با نگاه جامع نگر بایستی گزینه و جانشین مناسبی را برای ادامه ماموریت هیئت رئیسه در دوره های بعد انتخاب کند. با وجود اینکه قائل به داشتن زمان کافی رئیس به منظور انجام ماموریت های اتاق هستم اما رئیس را یک عامل اجرایی در اتاق نمی دانم. امیدوارم اعضای هیئت نمایندگان اتاق به در نظر گرفتن این ویژگی ها به بهترین گزینه رای بدهند اما نتیجه آرا هرچه باشد باید به آن احترام گذاشت و همراهی کرد.

خندان دل با بیان اینکه رئیس اتاق باید مقبولیت و محبوبیتی در بین همه فعالان اقتصادی استان داشته باشد، عنوان می کند: وقتی صحبت از خرد جمعی می شود یعنی تمام افرادی که در کلونی های مختلف، ائتلافاتی را در انتخابات اتاق به وجود آوردند و با اخلاق مداری وارد گود انتخابات شدند، خودشان را در اتاق سهیم بدانند، از این رو تاکید داشتم که فردی باید رئیس شود که به اتاق وزن بدهد و این فرد باید از توان و خرد کاندیداهای و مستقل و ائتلاف های دیگر استفاده کند. چون این افراد به خاطر مسوولیت های اجتماعی شان در انتخابات اتاق شرکت کردند. ائتلاف برنده اتاق هم دبیرخانه خود را فعال نگه داشته تا از وفاق و اجماع در اتاق بهترین بهره را ببرد، رئیس اتاق با استقبال از تضارب آرا و انتقادات راهگشا بایستی فضای دوستانه و مثبتی را در اتاق ایجاد کند.

ضرورت اجماع و وفاق تشکلی

فیروز ابراهیمی، رئیس خانه صمت خراسان رضوی که اخیرا این کرسی را به دست آورده و از منتقدان پیشین هیات حاکمه اتاق هم به شمار می رود، درباره شاخصه های رئیس بعدی اتاق مشهد معتقد است: شاید هر کدام از این 15 منتخب اتاق در قامت رئیس اتاق باشند اما قبل از اینکه درباره افراد، صحبت کنیم بهتر است روی شاخصه های ریاست اتاق تمرکز کنیم. کسی که رئیس اتاق می شود باید انرژی، توان و زمان قبول این مسوولیت را داشته باشد، دارای برنامه باشد و بتواند حداکثر اجماع و خرد جمعی را برای پیشبرد اهداف اتاق به کار بگیرد.

ابراهیمی  معتقد است با توجه ضرورت های اقتصادی فعلی کشور، بهتر است گزینه ریاست اتاق از حوزه تولید باشد ضمن اینکه چنین شخصی جایگاه و پایگاه اجتماعی خوبی در بین فعالان اقتصادی بخش خصوصی باشد. زمان و توان قبول این مسوولیت داشته و قواره بنگاه اقتصادی اش از میانگین اندازه اقتصادی استان، بالاتر باشد.

به گفته ابراهیمی، جوان بودن رئیس اتاق، یک ویژگی مثبت است اما زمانی‌که با عقلانیت و تجربه همراه باشد و توضیح می دهد: اینکه صرفا روی جوان بودن تمرکز کنیم و جوان بودن را یک مزیت غیرقابل رقابت در برابر دیگر مزایا بدانیم، درست نیست. وقتی شاخص ها تعریف شد و در جایی دو کاندیدا به شرایط برابری رسیدند، مزیت جوان بودن می تواند یک شاخصه مثبت باشد اما اینکه بگوییم صرفا جوان است، مزیت ویژه ای نیست.

این فعال اقتصادی با بیان اینکه مهندس شافعی از اثرگذاران و بزرگاران بخش خصوصی بودند و هستند، درباره نقاط قوت و ضعف عملکرد وی در دوران ریاستش بر اتاق ایران و استان می گوید: اینکه آقای شافعی حدود یک دهه ریاست اتاق ایران را بر عهده داشتند، افتخاری برای خراسان رضوی بود ولی متاسفانه استان از این فرصت ویژه برخوردار نشد در حالیکه می توانست اتفاقات بهتری بیفتد.

ابراهیمی ادامه می دهد: بهتر بود زمانی که ایشان ریاست اتاق ایران را بر عهده داشتند هدایت و راهبری اتاق مشهد را به دست یکی دیگر از اعضای هیئت نمایندگان می سپردند تا کادرسازی شود. درحالی‌که امروز بعد از رفتن آقای شافعی، نگران این هستیم که نتوانیم حتی یک نفر را در ترکیب هیئت رئیسه اتاق ایران داشته باشیم. اگر در این ده سال، آقای شافعی از هیئت نمایندگان اتاق مشهد، استفاده بیشتر و بهتری می کرد و فرمان هدایت اتاق را به دست دوستان دیگری می داد، امروز در عرصه کشوری، چهره های شناخته شده داشتیم و بهتر می‌توانستیم از فرصت حضور در ترکیب هیئت رئیسه اتاق ایران بهره ببریم. ولی متاسفانه ایشان هم راهبری اتاق ایران و هم راهبری اتاق استان را همزمان و توامان بر عهده داشتند که وقت و انرژی زیادی را از یک فرد می گیرد.

رئیس خانه صمت در ادامه به توفیقات عملکرد شافعی اشاره کرده و یادآور می شود:  نفس قرار گرفتن ایشان در راس اتاق ایران، یک فرصت با ارزش برای ما بود که ایشان با کاریزما و رفتار شخصی خودشان، این جایگاه را در سطح کشور به دست آوردند و بخش خصوصی استان هیچ نقشی در گرفتن این کرسی نداشت.

ابراهیمی با بیان اینکه 80 درصد اقتصاد کشور ما دولتی است و مدیران تشکل های بخش خصوصی باید بجنگند تا امتیاز بگیرند، می گوید: دولتی ها درها را برای بخش خصوصی به سهولت باز نمی کنند، بنابراین به همین اندازه ای که آقای شافعی کار کردند قابل ستایش است.

نفی استفاده از سکوی تشکلی برای منافع شخصی

حسین متین راد از صنعتگران باسابقه مشهد که از حامیان پیشین شافعی بود و اکنون از منتقدان عملکرد اوست، درباره انتخاب رئیس اتاق بازرگانی استان معتقد است: تا زمانیکه منفعت طلبی و استفاده از سکوی تشکلی برای منافع شخصی وجود داشته باشد و جسارت لازم در مدیران بخش خصوصی برای مقابله با تصمیمات غیرکارشناسی و آنی دولتی نباشد، فرقی نمی‌کند چه کسی رئیس اتاق باشد. مهم این است که روش و ماموریت ذاتی اتاق را چه کسی و با چه نگاهی پیش می برد.

به گفته وی، اتاق بازرگانی مجموعه ای است که برمدار سرمایه می چرخد و کسانی‌که  مجموعه های کوچک با سرمایه اندک دارند، در انتهای صف قرار می گیرند و کسانی‌که سرمایه بیشتر و روابط قویتری دارند، در ابتدای صف.

متین راد ادامه می دهد: فرقی نمی کند چه کسی رئیس اتاق شود. مهم این است که هیئت نمایندگان اتاق، جرات و جسارت برخورد کارشناسی با تصمیمات و طرح های غیرکارشناسی را در این دولت دارند؟ آیا حاضرند به نقد واقعی و تخصصی بپردازند و درباره عملکرد اقتصادی استاندار فعلی که با سابقه نظامی، سکان مدیریتی استان را به دست گرفته، اظهار نظر صریح و کارشناسی داشته باشند؟

یکی از گلایه های جدی متین راد، حمایت نکردن فعالان اقتصادی بخش خصوصی از سوی تشکل ها و اصناف است و می گوید: اگر روحیه تایید و تمجید از دولتی ها در میان مدیران بخش خصوصی تغییر نکند، بهبود و اصلاح اتفاق نمی افتد. متاسفانه در بسیاری از مواقع، منافع شخصی افراد باعث می شود تا شجاعت و جسارت لازم برابر تصمیمات اشتباه دولتی ها نداشته باشند تا مبادا اگر روزی، سروکارشان به عنوان صاحب صنعت به فلان بخش دولتی افتاد، موضع گیری هایش به عنوان عضو فلان اتاق یا خانه، به تریج قبای فلان مدیر دولتی برنخورد.

این صنعتگر پیش‌کسوت که کارخانه تولیدی اش به دلیل اقدام قهری بانک تسهیلات دهنده به تعطیلی کشیده و از گردونه تولید خارج شد، می گوید: از کسانی که در دوره قبل در ترکیب هیئت نمایندگان اتاق حضور داشتند باید پرسید در این سالها برابر تصمیمات غیرکارشناسی دولتی ها چه کردند و چه واکنشی داشتند؟

متین راد یادآور می شود: پرسش من از هیئت نمایندگان سابق اتاق و دیگر نمایندگان تشکل های بخش خصوصی این است اگر به رویه دولتی ها منتقد و معترض بودید، چرا جلویشان را نگرفتید؟ اگر به برنامه های استاندار معترض بودید چرا مقابلش نایستادید و حتی با تصمیمات غیرکارشناسی او همراهی کردید؟ بخشی از تقصیر وضعیت فعلی اقتصادی کشور، متوجه تشکل ها و انجمن های اقتصادی است، چون روسا و نمایندگان آنها برای حفظ منافع شخصی خودشان، مهر تاییدی بر تصمیمات اشتباه دولتی ها زدند.

در اتاق برنده، هیچکس احساس بازنده بودن ندارد

امیر شهلا، فعال اجتماعی که سابقه فعالیت در تشکل‌های بخش خصوصی و صنایع خراسان رضوی را در کارنامه دارد معتقد است انتخابات اخیر اتاق از معدود دوره هایی بود که به صورت رقابتی برگزار شد و سه ائتلاف با جدیت برای پیروزی در آن تلاش کردند. به نظر شهلا کسی که به عنوان رئیس اتاق انتخاب می شود در وهله نخست باید فردی جامع الاطراف باشد، گزینه ای بین بخشی باشد که برای همه اهالی صنعت، بازرگانی و تجارت مشروعیت و مقبولیت داشته باشد.

شهلا ادامه می‌دهد: بازی دموکراسی بازی رای اکثریت است، یعنی جریان پیروز در انتخابات، حق دارد به واسطه آرای بیشتری که کسب کرده، تیم اجرایی را تغییر دهد یا سیاست های کلان را اصلاح کند. یعنی در راهبردها، استراتژی ها، تاکتیک ها و رسیدن به هدف غائی، سلیقه و اراده جریان پیروز را حاکم کند؛ این بازی دموکراسی است. اما در جریان اتاق که پارلمان بخش خصوصی است باید یک صدایی وجود داشته باشد، به بیان دیگر اتاق باید برآیند نظر همه فعالان اقتصادی باشد و لیست پیروز نباید بگوید که چون برنده شدم براساس خواست و نظر خودم، می‌خواهم تیم اتاق و کمیسیون ها را بچینم یا استراتژی ها و برنامه های خودم را تبیین کنم.

به نظر شهلا رئیس اتاق باید کسی باشد که بیشترین هم پوشانی را با همه جریان ها و گروه های اقتصادی استان داشته باشد و صدای او برآیند صدای فعالان اقتصادی استان باشد. در غیراینصورت افتراق، انشقاق و جزیره ای عمل کردن ادامه پیدا می کند. به ویژه زمانیکه ما یک رقیب گردن کلفت و تا بن دندان مسلح به نام دولت داریم که در همه حوزه های بخش اقتصادی دخالت کرده است، 80 درصد اقتصاد کشور را تصاحب کرده و هر روز فضا را برای فعالان بخش خصوصی تنگ تر می کند و پایش را روی گلوی بخش خصوصی گذاشته است.

شهلا می‌گوید: اتاق برنده، اتاقی است که در آن هیچکس احساس بازنده بودن نداشته باشد. حتی لیستی که در انتخابات برنده نشده باید خودش را در اتاق، سهیم و شریک بداند و همه باید سهامدار اتاق باشند. اگر در کسی احساس بازندگی وجود داشته باشد، پارلمان بخش خصوصی بازنده است. هیچ کسی نباید از نحوه تصمیم گیری و عملکرد اتاق در سپهر تصمیم سازی استان، احساس بازندگی کند.

 باید برای منافع بخش خصوصی جنگید

احمدرضا صفار از نمایندگان دوره نهم اتاق بازرگانی خراسان رضوی که در این دوره از انتخابات در فهرست ائتلاف «فراتر از تصمیم» حضور داشت و نتوانست مجوز ورود دوباره به هیئت نمایندگان دوره دهم را بگیرد، می گوید: متاسفانه ما در بخش خصوصی، هر انتقادی که به دولت داریم همان رویه را خودمان تکرار می کنیم، نمی دانم دوستان در این دوره چه می کنند باید عملکردشان را دید.

او یکی از آسیب های پیش روی اتاق بازرگانی را ترجیح منافع شخصی بر منافع بخش خصوصی دانسته و اضافه می کند: انتقاد به دولت و مجلس، هنر نیست. هنر این است که حق بخش خصوصی را بگیرند نه اینکه به دنبال منافع شخصی باشند، بلکه باید برای منافع همه اعضا بجنگند.

او درباره عملکرد شافعی در دوره مدیریت بر اتاق ایران و استان تصریح می کند: آقای مهندس شافعی دو خصلت خوب شجاعت و سلامت را داشتند اما خروجی عملکرد ایشان در اتاق ایران و استان، راضی کننده نبود و با وجود اینکه در بسیاری از موارد، حرفهایشان را به دولتی ها به شکلی رک و صریح می گفتند ولی چون تنها بودند و حامی نداشتند، به نتیجه نمی رسید.

او معتقد است که تایید و تمجید از دولت، اتاق را از نهادهای حاکمیتی هم کم اثرتر کرده و عنوان می کند: من موافق تعامل با دولت هستم چون با تقابل، چیزی درست نمی شود. آنچه اهمیت دارد این است که باید وفاق در اتاق شکل بگیرد. تا اعضای این خانواده با یکدیگر وفاق و اتحاد نداشته باشند، به جایی نمی رسیم.

میدان بازی برای همه فعالان اقتصادی

سعید بامشکی، یکی دیگر از اعضای جوان فهرست ائتلاف «فراتر از تصمیم» که به عنوان عضو علی البدل این دوره از انتخابات هیئت نمایندگان اتاق استان انتخاب شده است هم اعتقاد دارد که سه شاخصه عدالت، انصاف و مطالبه گری باید در رئیس اتاق وجود داشته باشد. او با انتقاد از ترکیب لیست پیروز دهمین دوره انتخابات می گوید: امیدوارم روزی به بلوغی برسیم که همه ما چه رای دهندگان و چه تئورسین های کاربلدی که لیست اصلی را به پشتوانه تشکل هایی چون انجمن مدیران و خانه صنعت، معدن و تجارت می‌بندند فارغ از شعار و ذوب شدن در اسامی بزرگ به جوانگرایی، تخصص، و بانوان هم توجه کنند.

بامشکی با بیان اینکه ترکیب لیست پیروز در جایگاه دادن به جوانان و بانوان دارای ایراد است توضیح می دهد: در اتاق خراسان رضوی، جوانگرایی نشد و وقتی جوانان در صحنه نباشند، مطالبه گری کم می شود و لابی گری برای منافع شخصی، بیشتر. از بخش دولتی انتظار جوانگرایی نمی رود، ولی چرا بخش خصوصی به این مهم بی توجه است؟

بامشکی معتقد است که همه اعضای اتاق باید در تصمیم گیری ها سهیم بوده و مشارکت کنند، می گوید: کسی که رئیس اتاق می‌شود باید همه را بازی بدهد و میدان فقط برای عده خاصی نباشد، رانت اطلاعاتی وجود نداشته باشد، اتاق شیشه ای باشد، شفاف سازی شود و همه وارد بازی شوند. حتی کارگاه های اقتصادی کوچک با سرمایه های اندک.